Cyflwyniad
Mae pwyslais cynyddol ar gynnal iechyd da er mwyn lleihau’r angen i wella iechyd gwael. Mae’r dull hwn, gan ddefnyddio cysyniad Salutogenesis Antonovsky, yn cydnabod bod angen inni gael adnoddau i gefnogi ein hiechyd a’n lles.
Gan gyfuno addasiad McElroy o Fodel Ecolegol Cymdeithasol Bronbrenfenner a Salutogenesis, mae ein holl ymchwil yn seiliedig ar ddull Saluto-ecolegol (Piper et al., 2022). Gyda’r dull hwn, ystyrir llythrennedd corfforol yn adnodd unigol sy’n cefnogi gweithgarwch corfforol ac yn gysyniad allweddol ar gyfer cefnogi llesiant ehangach.
Mae ein tîm yn cynnal ymchwil mewn amrywiaeth o brosiectau o blentyndod cynnar ac ymgysylltu â rhieni ar draws cwrs bywyd i’r boblogaeth sy’n heneiddio. At hynny, mae ein staff yn cefnogi ystod o astudiaethau ôl-raddedig ar lefel Meistr a PhD.
Mae ein holl ymchwil wedi ei chymhwyso i ymarfer. Gallwch ddarllen isod sut mae ein hymchwil yn effeithio ar ganlyniadau i blant ifanc, rhieni, oedolion hŷn a chleifion, ac yn gwella iechyd a lles yn ein cymunedau.
Astudiaethau Ymchwil Ôl-raddedig
Mae gennym ystod o astudiaethau ymchwil ôl-raddedig wedi’u cwblhau a pharhaus sy’n gysylltiedig ag Iechyd a Llythrennedd Corfforol.
Mae’r tîm yn WAHPL yn rheoli ac yn cefnogi tair rhaglen Meistr yn yr Athrofa: MA Addysg Gorfforol, Chwaraeon a Llythrennedd Corfforol, MA Addysg Awyr Agored, MSc Chwaraeon a Maeth Ymarfer Corff.
Mae prosiectau ymchwil myfyrwyr o’r rhaglenni meistr hyn wedi ymchwilio i ystod o bynciau – mae rhai enghreifftiau’n cynnwys:
Ymchwil Traethawd Hir Awyr Agored ar Lefel 7
- Archwiliad o sut mae menywod yn gweld presenoldeb pobl eraill i effeithio ar eu rhyddid mewn gweithgareddau awyr agored.
- Tirwedd dysgu yn yr awyr agored yn Zimbabwe ac effaith diwylliant brodorol ar ymgysylltu â’r awyr agored.
- ‘Ymdeimlad o Le’ mewn Addysg Bellach Antur Awyr Agored.
- Sut mae datgysylltu oddi wrth y cyfryngau cymdeithasol ar gwrs preswyl awyr agored tri diwrnod yn y DU yn cyfrannu i’r profiad dysgu a’r newid mewn agweddau neu ymddygiad tuag at ddefnydd yn y dyfodol?
- Rhannu’r profiad: safbwyntiau rhieni o raglen addysg awyr agored ar gyfer teuluoedd sydd â phlant a phobl ifanc mewn ysgol AAA.
- Cymhelliant chwaraeon padlo yng Nghymru: archwiliad o wahaniaethau ysgogol ar gyfer cyfranogiad padlau hamdden yng Nghymru.
Ymchwil Llythrennedd Corfforol ac Addysg Gorfforol ar Lefel 7
- Safbwyntiau rhieni mewn perthynas â gweithgarwch corfforol cyn-ysgol
- Cyfleoedd i chwaraewyr sy’n nodi eu bod yn fenywod mewn gemau Ultimate
- Canfyddiad rhieni o arbenigedd cynnar
- Effaith SKIP-Cymru ar fedrau echddygol disgyblion
- Rôl dawns stryd wrth ddatblygu diddordeb a gwerth tasg oddrychol myfyrwyr uwchradd gwrywaidd
- Ffactorau seicogymdeithasol ac amgylcheddol sy’n dylanwadu ar weithgarwch corfforol myfyrwyr prifysgol.
Myfyrwyr PhD
Myfyrwyr PhD amser llawn
Dr Amanda John (wedi’i gwblhau) – Effaith datblygiad proffesiynol SKIP Cymru ar gymhwysedd echddygol disgyblion, cymhwysedd canfyddedig a gweithgarwch corfforol.
Dr Kate Piper (wedi’i gwblhau) – Astudiaeth ecolegol gymdeithasol o ddigwyddiadau chwaraeon cyfranogiad torfol yn Sir Benfro.
Anna Stevenson (parhaus) – Gwerthuso a datblygu Footie Families, rhaglen ymgysylltu â gweithgarwch corfforol teuluol.
Myfyrwyr PhD rhan-amser
Graham French – Model newydd ar gyfer Addysg Antur Awyr Agored ar gyfer Cyfnod Allweddol 3
David Gardner – Hyfforddiant Dwysedd Uchel ar gyfer menywod ar ôl y mislif
Martin Norman – Tirweddau therapiwtig
I gael rhagor o wybodaeth am astudio ar lefel ôl-raddedig, cysylltwch â Dr Andy Williams yn a.williams@pcydds.ac.uk neu Dr Nalda Wainwright yn n.wainwright@pcydds.ac.uk
Ymchwil Plentyndod Cynnar
Mae gennym ystod o ymchwil gyhoeddedig ym maes datblygiad corfforol plentyndod cynnar. Cyflwynwyd ein hymchwil SKIP Cymru gan adeiladu ar 30 mlynedd o ymchwil datblygu moduron presennol i REF2021 yn astudiaeth achos effaith.
Nododd ymchwil PhD wreiddiol fod angen mynd i’r afael â diffyg datblygiad echddygol mewn plant mewn perthynas â sgiliau rheoli gwrthrychau. Gwerthuswyd rhaglen ddilynol SKIP Cymru ac ymchwiliwyd iddi’n ddiweddar yn brosiect PhD tair blynedd a ariennir gan yr UE. Arweiniodd canfyddiadau’r gwaith hwn at ddatblygu datblygiad proffesiynol achrededig manwl. Gallwch ddarllen am ein rhaglenni hyfforddi ar gyfer ymarferwyr y blynyddoedd cynnar.
Rydym wedi ymchwilio i ganfyddiadau ac anghenion rhieni mewn perthynas â gweithgarwch corfforol eu plant cyn-ysgol. Ysgrifennodd y tîm yn WAHPL raglen ymgysylltu blynyddoedd cynnar Footie Families mewn cydweithrediad â Chymdeithas Bêl-droed Cymru (FAW). Mae Anna Stevenson wedi gwerthuso a datblygu’r rhaglen ar gyfer ei hymchwil PhD.
Gan weithio ar y cyd ag ATiC rydym wedi ymchwilio i effaith gweithgareddau APP MiniMovers ar ddatblygiad corfforol cyn-ysgol a phrofiadau rhieni.
Cyflwynir canfyddiadau o’r holl astudiaethau hyn ym 4edd Gyngres CIAPSE yn Lwcsemourg.
Darllenwch ragor am ymchwil ein myfyrwyr Meistr a PhD.
I ddysgu rhagor am ein hymchwil llythrennedd corfforol, astudio MA Addysg Gorfforol, Chwaraeon a Llythrennedd Corfforol, neu ddysgu rhagor am astudiaeth PhD mewn llythrennedd corfforol, cysylltwch â Dr Nalda Wainwright yn n.wainwright@pcydds.ac.uk I ddarllen ein cyhoeddiadau ewch i Dr Nalda Wainwright ar ResearchGate.
Ymchwil Awyr Agored
Mae ymchwil awyr agored yn Academi Iechyd a Llythrennedd Corfforol Cymru (WAHPL) yn cyfrannu gwybodaeth a dysgu newydd mewn Addysg a Llythrennedd Corfforol.
Ym myd addysg mae Williams a Wainwright (2016 Rhannau 1 a 2) wedi datblygu model cwricwlwm newydd ar gyfer addysg antur awyr agored (AAAA) sy’n adlewyrchu’n well y cyfraniad unigryw sydd gan y ffurf hon ar ddysgu yn yr awyr agored i’w wneud i addysg pobl ifanc. Mae eu hymchwil yn nodi pedair nodwedd na ellir eu trafod o fodel ar gyfer AAAA fel ‘bod yn yr awyr agored yn bennaf, dysgu drwy brofiad, her drwy ddewis a risg a reolir’.
Mae ein hymchwil awyr agored yn canolbwyntio ar y cyfraniad y gall ymgysylltu awyr agored sy’n canolbwyntio ar natur, ei wneud i iechyd a lles unigolyn. Mae profiadau awyr agored yn agwedd bwysig a pharhaus ar daith llythrennedd corfforol unigolyn. Yn eu blynyddoedd cynnar gallan nhw gynnwys dysgu mewn lleoliad o fath Ysgol Goedwig yn rhan o addysg y blynyddoedd cynnar neu, yn syml, chwarae ac archwilio natur a’r wlad leol gyda theulu a ffrindiau. Gall plant ychydig yn hŷn ddod yn Sgowtiaid a Geidiaid, yn yr ysgol gall pobl ifanc yn eu harddegau gymryd rhan mewn profiad preswyl sy’n canolbwyntio ar addysg awyr agored.
Yn oedolion ifanc, gall pobl gyflawni unrhyw nifer o weithgareddau a chwaraeon awyr agored i gael eu ‘dos’ awyr agored gan gynnwys gwersylla, syrffio, beicio mynydd, dringo creigiau, mynydda neu arfordira ac ati. Er y gall cenedlaethau hŷn ddechrau cerdded, garddio neu nofio yn rhad ac am ddim. Beth bynnag fo oedran neu gyfnod bywyd unigolyn, mae bod yn gorfforol egnïol yn yr awyr agored a natur yn gwneud cyfraniad hanfodol i’w iechyd a’i les cyffredinol.
Wedi’i leoli yn Hwb Lles Awyr Agored Cynefin dim ond milltir o brif gampws Caerfyrddin ac wrth ochr afon Tywi a Llwybr Arfordir Cymru Gyfan, mae WAHPL yn dod â gwaith y Ganolfan Iechyd a Heneiddio (CHA) at ei gilydd a gweithwyr proffesiynol byrddau iechyd i ddatblygu trac symud awyr agored pwrpasol i ymgorffori nodweddion ymarfer corff ‘gwyrdd’ sy’n hyrwyddo adferiad cyflymach a mwy gweithredol ar ôl llawdriniaeth ac yn gwella lefelau ffitrwydd cleifion cyn llawdriniaeth.
Bydd y nodweddion hyn yn cynnwys meinciau, grisiau, tiriogaeth donnog ac ymarferion effaith isel i gleifion gerdded, ymestyn, cydbwyso ac ymarfer corff i’r graddau sy’n briodol i’w galluoedd o dan arweiniad arbenigwyr ymarfer corff WAHPL. Bydd yr holl weithgareddau ymarfer corff gwyrdd wedi’u lleoli y tu allan i hyrwyddo ymgysylltu â natur ymhellach ac mae ganddynt fannau cymdeithasol cyfagos i bobl gwrdd ag eraill, cysylltu i helpu, neu fynd i’r afael â phryderon iechyd meddwl ehangach sy’n aml yn cyd-fynd â materion iechyd corfforol.
Ochr yn ochr â’r ffocws ar iechyd corfforol, mae WAHPL hefyd yn arwain gwaith ymchwil a gwerthuso cyfres o raglenni peilot, gan weithio gyda grwpiau lleol i hyrwyddo Lles drwy Natur (Coed Lleol) ac Ecotherapi (Bwrdd Iechyd Hywel Dda) ar gyfer gweithwyr iechyd proffesiynol sy’n wedi ‘ymlâdd’ o ganlyniad i Covid-19. Nod y rhaglenni llesiant awyr agored hyn yw grymuso cyfranogwyr i fynd i’r afael â phryderon iechyd meddwl gan gynnwys straen, pryder, iselder, unigrwydd ac arwahanrwydd drwy gymryd rhan mewn gweithgareddau rhagnodi cymdeithasol ‘gwyrdd’ megis prosiectau cadwraeth ac adfer amgylcheddol, profiadau byw yn y gwyllt a chwilota sy’n hyrwyddo ymgysylltu â natur ac o blaid yr amgylchedd ymddygiadau.
I ddysgu rhagor am ein hymchwil awyr agored, yr MA Addysg Awyr Agored neu ymchwil PhD yn yr awyr agored, cysylltwch â Dr Andy Williams yn a.williams@pcydds.ac.uk
Cefnogi Gweithgarwch Corfforol mewn Henaint
Sefydlwyd y Ganolfan Iechyd a Heneiddio (CHA) oherwydd ymchwil wreiddiol Dr Peter Herbert a ymchwiliodd i’r defnydd o hyfforddiant cyfnod dwysedd uchel (HIIT) ar gyfer dynion hŷn.
Rhoddodd yr ymchwil arloesol hon a gydnabyddir yn fyd-eang gipolwg ar yr angen i ystyried cyfundrefnau hyfforddi mwy pwrpasol ar gyfer y boblogaeth hŷn ac arweiniodd y gwaith o gymhwyso’r ymchwil hon yn ymarferol at sefydlu’r CHA.
Mae ymchwil pellach gan Dr Herbert a’r tîm wedi olrhain cyfranogwyr dros nifer o flynyddoedd ac wedi nodi agweddau ac effeithiau ymlyniad hirdymor.
Mae ymchwil PhD parhaus wedi edrych ar effaith hyfforddiant cryfder ar gyfer menywod ar ôl y mislif.
Mae ymchwil gyfredol ar y cyd â Bwrdd Iechyd Hywel Dda gan edrych ar effaith rhaglenni hyfforddi megis cyn-adferiad cyn llawdriniaeth oncoleg.
I ddysgu rhagor am yr ymchwil hwn cysylltwch â Dr Peter Herbert yn p.herbert@pcydds.ac.uk
Y Fframwaith Rhagoriaeth Ymchwil (REF)
Roedd gwaith Academi Iechyd a Llythrennedd Corfforol Cymru yn rhan o gyflwyniad REF2021 Y Drindod Dewi Sant. Cyflwynwyd ymchwil, cyhoeddiadau a rhaglen datblygiad proffesiynol SKIP Cymru yn astudiaeth achos effaith, gan dynnu sylw at effaith ymchwil gymhwysol yr Academi yn ymarferol.
Nododd ymchwil dan arweiniad Dr Nalda Wainwright fwlch yn natblygiad medrau echddygol disgyblion yn y Cyfnod Sylfaen yng Nghymru.
Er mwyn mynd i’r afael â hyn, datblygodd a gwerthusodd WAHPL raglen o ddatblygiad proffesiynol mewn ysgolion a lleoliadau cyn-ysgol. Mae Cyfarwyddyd Cinesthetig Llwyddiannus i Blant Cyn oed ysgol yng Nghymru (SKIP-Cymru) wedi hyfforddi dros 1,000 o athrawon, ymarferwyr blynyddoedd cynnar, hyfforddwyr a rhieni i allu gwella cymhwysedd corfforol plant yn eu gofal.
Mae’r rhaglen wedi ennill cydnabyddiaeth genedlaethol drwy argymhelliad yn adroddiad y Pwyllgor Iechyd a Gofal Cymdeithasol ar weithgarwch corfforol ac yn astudiaeth achos arfer gorau a gafodd ei chynnwys yn neunyddiau cymorth Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) 2015. Yn 2019, yn dilyn cyhoeddi ymchwil yn gwerthuso llwyddiant SKIP-Cymru, derbyniodd Llywodraeth Cymru fod angen addysgu Sgiliau Echddygol Sylfaenol yn ifanc, ac y dylid darparu’r rhain ar ei gyfer yng Nghwricwlwm Cenedlaethol newydd Cymru. Darllenwch raglen am SKIP Cymru a’n rhaglenni hyfforddi sy’n seiliedig ar dystiolaeth.